İstanbul, Bursa, Eskişehir ve Gaziantep’te 608 öğrenci, 315 veli ve 122 öğretmenle yapılan araştırmada, çocukların reklamlara karşı farkındalık düzeyinin oldukça yüksek olduğu ortaya çıktı. Öğrencilerin %94.7’si “reklam içeriklerini fark ettiğini” belirtirken, yalnızca %22.5’i bu ürünleri satın almak istediğini söyledi. Bu, çocukların reklama sadece maruz kalmadığını, onu eleştirel biçimde süzgeçten geçirdiğini gösteriyor.

Ancak aynı tablo yetişkin algısında geçerli değil. Öğretmenlerin %50.8’i ve velilerin %32.5’i çocukların reklamlardan kolayca etkilendiğini düşünüyor. Bu fark, çocukların medya okuryazarlığı konusunda “görünmez” bir başarıya sahip olduğunu, yetişkinlerinse bu beceriyi doğru yorumlayamadığını ortaya koyuyor.

YAŞ İLERLEDİKÇE REKLAMIN ETKİSİ DÜŞÜYOR

Araştırma, reklamdan etkilenerek ürün isteme oranının 13–15 yaş grubunda %6.1’e kadar düştüğünü; ancak 7–9 yaş grubunda bu oranın %19.8’e çıktığını gösterdi. Yaş ilerledikçe reklam direncinin güçlendiği görülüyor. Ancak tüm yaş gruplarında eleştirel medya okuryazarlığı düzeyi %50’yi geçemiyor. Bu da eğitimin yalnızca bilgi değil, davranışsal tutum geliştirmeyi de hedeflemesi gerektiğine işaret ediyor.

REKLAMDAN UZAKLAŞAN BİR NESİL

Araştırma, özellikle influencer’lar aracılığıyla sunulan gömülü reklamlar ve oyun içi tanıtımlar gibi karmaşık formatların, çocukların içerikle reklam arasındaki sınırı ayırt etmesini zorlaştırdığını gösteriyor. Ancak aynı zamanda yaşla birlikte reklama olan ilginin belirgin şekilde azaldığı ve bazı içerik türlerine karşı çocukların tamamen duyarsızlaştığı tespit edildi. Reklam sektörü, “reklamdan uzaklaşan bir kuşağı” yakalayabilmek için daha şeffaf ve etik bir dil arayışına girmek zorunda.

DÜZENLEYİCİLERE ÇAĞRI: ÇOCUK ODAKLI REGLASYON ŞART

Araştırmanın sonuç bölümünde, RTÜK, KVKK ve BTK gibi düzenleyici kurumlara çağrı yapılıyor. Tezde, çocuk haklarını ve dijital reklam şeffaflığını odağına alan yeni regülasyonların gerekliliği vurgulanıyor. Medya okuryazarlığı eğitimlerinin müfredata entegre edilmesi ve reklamların etik standartlara bağlanması da öneriler arasında.