Çin-Orta Asya zirvesi Astana’da tarihe geçti

Kazakistan’ın başkenti Astana, Çin ile Orta Asya ülkeleri arasındaki iş birliğinde tarihi bir ana ev sahipliği yaptı. Çin, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Türkmenistan ve Özbekistan liderlerinin katıldığı Çin-Orta Asya Zirvesi’nde, ülkeler arası ilişkileri kalıcı dostluk temeline oturtacak “Ebedî İyi Komşuluk ve Dostane İş Birliği Anlaşması” imzalandı. Çin Devlet Başkanı Xi Jinping, zirvenin açılış konuşmasında anlaşmanın önemine vurgu yaparak, “Bu anlaşma bugün için bir dönüm noktası, yarın içinse bir temel taşıdır” ifadelerini kullandı. ÇİN-ORTA ASYA RUHU: DÖRT İLKEYE VURGU Başkan Xi, zirvede Çin-Orta Asya Ruhu’nu tanımlarken, karşılıklı saygı, güven, çıkar ve yardımlaşma ilkelerini öne çıkardı. Bu dört temel değer üzerinden ortak kalkınma ve modernleşme hedeflendiğini belirtti. İlk kez 2023’te Xi’an kentinde yüz yüze düzenlenen Çin-Orta Asya Zirvesi’nin ardından, liderler bu üst düzey buluşmaların iki yılda bir dönüşümlü olarak gerçekleştirilmesine karar verdi. KUŞAK VE YOL GİRİŞİMİ VURGUSU Xi, zirvede ayrıca Kuşak ve Yol Girişimi’nin sunduğu fırsatlara dikkat çekerek, bölgesel bağlantısallığın ve sürdürülebilir kalkınmanın altını çizdi. Hatırlanacağı üzere Xi, İpek Yolu Ekonomik Kuşağı hayalini ilk kez 2013’te yine Kazakistan’da açıklamıştı. Çin’in bölgeyle 2024’teki ticaret hacmi 94,8 milyar dolar, yaptığı toplam yatırım ise 30 milyar doları aştı. Başkan Xi, “Bu iş birliği çerçevesini daha sonuç odaklı ve entegre hale getirmeliyiz” dedi. YENİ MERKEZLER VE PLATFORMLAR KURULUYOR Zirvede Çin’in; yoksullukla mücadele, eğitim değişim programları, çölleşmeyle mücadele gibi alanlara odaklanan üç yeni merkez kuracağı açıklandı. Ayrıca, ticareti kolaylaştırmak üzere özel bir iş birliği platformu oluşturulacak. CGTN anketine göre katılımcıların %92,4’ü Kuşak ve Yol Girişimi’ni “kamu yararına hizmet eden, yüksek nitelikli bir uluslararası proje” olarak tanımlıyor. YENİ BİR DİPLOMASİ MODELİ Mİ? Liaoning Üniversitesi’nden Prof. Cui Zheng, bu modelin yalnızca ekonomik değil, aynı zamanda diplomatik bir dönüşüm anlamına geldiğini belirtti. Zheng’e göre Çin-Orta Asya ortaklığı, “karşılıklı bağımsızlık ve Küresel Güney’in sesini yükseltme” temelinde yeni bir bölgesel iş birliği paradigması sunuyor.